Şenkaya İlçesi’nin Tarihi Yerleri Şenkaya İlçesi’nin Kurucusu Yapılan çalışmalar ve araştırmalar Şenkaya İlçesi ve çevresinin çok eski tarihlerden itibaren iskan olunduğu, farklı devlet ve uygarlığın hakimiyet sahası içerisinde yer aldığı ya da bunlara ait çeşitli hareketliliklerden etkilendiğini ortaya koymaktadır. Bölgemizde bulunan çeşitli tarihi eserler ve ele geçirilen arkeolojik bulgular bu etkileri göstermesi bakımından önem taşımaktadır.
Şenkaya İlçesi’nin Tarihi Yerleri Ne var ki, bölge ile ilgili gerçekçi bir araştırmanın yapılmamış olması, burada bulunan çok önemli tarihi eserlerin kaderine terkedilmiş olması, hatta bir çok yerde hakkında doğru dürüst bir bilginin yer almaması bizler için utanç verici bir tablo olduğu kadar, bölgeye yönelik ilgisizliğinde bir belgesi niteliğindedir.
Bardız Camii
Bardız Camii Köyün orta yerinde, Kalenin arkasında yer alır, Hicri 1161, Miladi 1748 senesinde yapılmıştır. Mimarı, kitabesinden anlaşıldığına göre, sertzade Molla Ali, Camiyi yaptıran ise Hassa Silahşörlerinden birisidir.
Camii muntazam kesme taşlarla yapılmıştır. tek ve yayvan kubbesi kurşun kapılıdır. Tuğla Minaresinin şerefe altı altı sadedir. Kıble kapısından başka batıya açılan ikinci bir kapısı daha vardır. Son cemaat yeri yıkılmıştır.
Asıl kapısı üzerine yerleştirilmiş mermer kitabede (Besleme, Maşallah,1161) yazılıdır. Caminin dış duvarına dış cepheden yerleştirilen iki taş kabartma kitabede de Hz. Osman ve Ali yazılıdır.
Giriş kapısını her iki yanında, içleri yazılar, hendesi şekiller ve çiçeklerle süslenmiş iki mihrapçık bulunur. Buralarda Allah, Muhammed yazıları ve Ayetler işlenmiştir.
Caminin kubbesine asılı bulunan avize ve şamdanlar Ruslardan iğtinam edilmiştir.
Soğmun Kalesi
Soğmun kalesi
İlçemiz Evbakan Mahallesinde bulunmaktadır. mahallenin üst tarafında bulunan kayılıklar içerisinde oyulmuştur. tarihi hakkında kesin bir bilgi yoktur.
Şenkaya Penek Kalesi
Şenkaya İlçesine bağlı Penek Köyünün batısında yer alır. Kalenin ne zaman ve kim tarafından yapıldığı bilinmemektedir. Osmanlı – Safavi çatışmasında faydalanan Gürcüler Penek Kalesini de ele geçirmişlerdi. 1548’de Erzurum’dan gelen Osmanlı ordusu, 2. Vezir Ahmet Paşa Kumandasında kaleyi geri alarak Erzurum eyaletine bir sancak olarak bağlamışlardır.
(*Erzurum Tarihi, İ.H.Konyalı, s.519)
Bardız Kalesi
Bardız Köyün kuzey yamacında, dere kenarında yer alır. Evliya Çelebi, Seyahatnamesinde Bardız kalesini şu şekilde anlatır; (Cilt 1-2, s.635)
“………Akkoyunlu el Melik İzzüd-din binasıdır. Kalenin ciheti ulyası cerbinde celi hat ile tarihi bu vecih ile mesturdur. Kalesi bir dere kenarında dört köşe taş binadır. Dizdarı kızının yüzelli kadar da hayatı vardır. Cami, mescit, muhtasar hamamı, çarşı ve pazarı vardır.
Kalenin Saltukoğullarınından İzzedin tarafından veya onun .Veziri Firuz Akay tarafından yaptırıldığı tarihçilerce kabul edilmektedir. Kalede hangi mimarinin hakim olduğu anlaşılamaz. Kalenin kitabesi yoktur.
Bardız Kilimi
Bardız Kilimi; Kilim, oda ve çadırların zeminine serilmek veya divan ve sedir örtüsü olarak kullanılmak üzere hazırlanan, genel olarak renkli ve desenli, tüysüz, ince dokumalardır. Halılar gibi tezgâhta dokunan kilimler, ev döşemelerinde olduğu gibi özel biçimler verilerek heybe, çuval ve namazlık olarak da kullanılmaktadır. Dokuma tekniği bakımından bu kilimler, Osmanlı saray kilimlerinin devamı niteliğindedir.
Her iki grup kilimde de, tapastrı tekniği uygulanmıştır. Bardız kilimi dokunurken, atkı ipliklerini çözgü iplikleri arasına iyice yerleştirmek için sık sık kirkitlenmektedir. Bu nedenle kilim dokuması sık ve düzgündür. Osmanlı saray sanatındaki bitkisel motifler, saray kilimlerinde olduğu gibi Bardız kilimlerinde de kullanılmaktadır. Kilimde zemin renkleri, Osmanlı saray kilimlerinde olduğu gibi genellikle siyahtır.
Bununla birlikte kırmızı veya bordo, mavi, doğal bej, doğal gri renkler az da olsa kullanılmaktadır. Kilim desenlerini doğal ve stilize edilmiş bitkisel motiflerle, hayvan motifleri oluşturduğu için, renklerin birden fazla tonları kullanılmaktadır. Orijinal Bardız kilimlerinde kök boya kullanılmaktadır. Kilimlerde; hayvan figürleri, bitkisel ve sembolik motiflerden biri tercih edilmektedir. Kaynakça; (Erzurum İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü)
İlçemiz Gaziler(Bardız) mahallesi başta olmak üzere Esenyurt mahallesi, Çatalelma mahallesi ve yakın mahallelerde halen daha Bardız Klimi Dokumacılığı yapılmaktadır.
Kahmıs Kalesi ve Kilise
Kamhıs (Yanıkkaval) Kalesi ve Mağara Kiliseleri
Kalenin ve Kiliselerin ne zaman ve nasıl yapıldığı bilinememektedir. Balkaya vadisine hakim konumdadır. Selçuklular tarafından tarafından yapılmış olduğu tahmin edilmektedir, Kamhıs 1550 tarihinde bir nahiye addolunup, Ardahan sancağına bağlanmıştır.
“Kamhıs Kilisesi” Yanıkkaval (Kamhıs) köyünün batısında, Balkaya vadisinde yer alır. Asıl Kilise yıkılmış olup küçük bir bölümü ayaktadır. Asıl kilisenin kuzeyinde bir tepe yamacında kayalık içerisine oyulmuş durumda Mağara Kiliseleri yer alır.
Venk Kilisesi
Venk Kilisesi (Vank)
Kim tarafından nezaman yapıldığı hakkında kesi bir bilgi yoktur. Etrafı Kaya içi mağaralarla doludur. Tarihi yapının bir bölümü yıkılmış harap olmuş bir bölümü ise doğal hali ile günümüze kadar gelmiştir.
