Erzurum İlçelerinin Merkeze Uzaklıkları

Erzurum ilinin merkez ilçesi olan Yakutiye, aynı zamanda şehrin en büyük ve nüfus açısından en kalabalık ilçesidir. Erzurum ilinin diğer ilçeleri de kendi özgün tarihî ve doğal güzellikleri ile dikkat çekmektedir. Bu makalede, Erzurum ilçelerinin merkeze uzaklıkları ele alınacak ve şehrin tarihî ve coğrafi açıdan çeşitliliği vurgulanacaktır.

Erzurum İlçelerinin Merkeze Uzaklıkları

Aşağıdaki tabloda Erzurum ilçelerinin merkeze uzaklıkları verilmiştir.

Sıra	İlçe	Uzaklık (Km)
1	Pasinler	37 (Km)
2	Çat	53 (Km)
3	Tortum	52 (Km)
4	Aşkale	55 (Km)
5	Köprüköy	58 (Km)
6	Uzundere	84 (Km)
7	Horasan	85 (Km)
8	Narman	95 (Km)
9	Karayazı	107 (Km)
10	Oltu	114 (Km)
11	Pazaryolu	121 (Km)
12	Hınıs	146 (Km)
13	İspir	148 (Km)
14	Tekman	151 (Km)
15	Olur	160 (Km)
16	Karaçoban	162 (Km)
17	Şenkaya	185 (Km)

Aşkale

Aşkale, Erzurum’un batısında konumlanmıştır. İlçe merkezi, Erzurum’a 52.06 km uzaklıktadır ve bu mesafe yaklaşık 40 dakika sürmektedir.

Coğrafi konumu itibarıyla, Aşkale Erzurum ile Erzincan arasında yer alır. Erzurum iline 53 km, Erzincan iline ise 120 km uzaklıktadır. Doğusunda Ilıca-Aziziye ilçesi, batısında Erzincan’a bağlı Çayırlı ve Tercan ilçeleri, kuzeyinde Bayburt, güneyinde ise Çat ilçeleri ile komşudur.

İlçenin yüzölçümü yaklaşık 2300 km²’dir ve tipik karasal iklim koşullarına sahiptir. Kışlar uzun, soğuk ve karlı; yaz mevsimi kısa, sıcak ve kuraktır.

Aşkale, tarihi İpek Yolu üzerinde yer alması sebebiyle stratejik bir konuma sahiptir. Ayrıca, Erzurum-Erzincan ve Erzurum-Bayburt-Trabzon yollarının kesiştiği bir noktada yer alır.

İlçenin ekonomisi çiftçilik, hayvancılık ve küçük ölçekli ticaret ve tarıma dayanmaktadır. Aşkale Çimento Fabrikası, ilçe ekonomisine önemli katkı sağlayan önemli bir sanayi kuruluşudur.

Aşkale’nin kültürel zenginliği de dikkat çekicidir. Halk kültürü, folklor ve müzik alanında zengin bir birikime sahiptir. Ayrıca, tarihi ve doğal mekanlar da ilçenin önemli turistik değerlerindendir.

Bunlardan bazıları:

1. Cinis Höyük: Tunç devrinden kalma tarihi bir yerleşim yeri.
2. Aşkale Kalesi: İlçedeki ilk yerleşim yeri olan kalenin tarihi hakkında kesin bilgi yoktur.
3. Evreni Kümbeti: Atlı Konak Kümbeti veya Evrenli Kümbeti olarak da bilinen tarihi bir yapıdır.
4. Ağ ve Yis Hanı: Osmanlı dönemine ait tahmin edilen han.
5. Hacıbekir Kervansarayı: Kitabesi olmamasına rağmen Bizanslılar dönemine kadar uzandığı rivayet edilen tarihi bir yapı.
6. Ziravank Harabeleri: Antik dönemlere ait bir şehir kalıntısı.
7. Kop Şehitleri Abidesi: Kop Dağı sırtlarında bulunan ve 1963 yılında yapılan anıt.

2017 yılında nüfusu 23.130 olan Aşkale, tarihi ve doğal güzellikleriyle ziyaretçilerine benzersiz bir deneyim sunmaktadır.

Aziziye (merkez)

Aziziye, Erzurum ovası üzerinde yer almaktadır ve daha batısında Daphan Ovası bulunmaktadır. Kuzey tarafı 3.288 metre yükseklikteki Karga Pazar Dağları ile çevrilidir. Aziziye ve merkez köyleri Erzurum Ovası ve Daphan Ovası üzerinde yer alırken, kuzey tarafta bulunan Ovacık bucağı dağlık ve engebeli bir alanı içerir.

İlçe, Erzurum merkeze oldukça yakın olduğu için benzer iklim özelliklerine sahiptir. Karasal iklim hüküm sürer, kışlar uzun, soğuk ve karlı, yazlar ise kısa, sıcak ve kuraktır.

Aziziye, sanayi yönünden diğer ilçelere göre gelişmiş bir seviyededir. Kamuya ait Şeker Fabrikası ve Organize Sanayi Bölgesi, ilçenin sanayi alanındaki önemli kuruluşları arasındadır. Tarım ve hayvancılık, köylerin birçoğunda yaygın olarak yapılmaktadır ve küçük ölçekli tavukçuluk işletmeleri de dikkat çekmektedir.

İlçenin tarihi ve doğal mekanları da ilgi çekicidir:

1. Aziziye Kaplıcaları: Bölgede önemli bir termal su kaynağıdır ve kalitesi açısından bölgedeki en önemli kaplıcalardan biridir.
2. Balıklı Göl: Söğütlü mahallesine yaklaşık 12 km uzaklıkta olan bir göldür.
3. Alaca-Ilıca Şehitliği: Alaca Köyü’nde bulunan şehitlikte, 10 Mart 1918 tarihinde Ermeni çeteleri tarafından 278 masum Türk vatandaşı vahşice katledilmiştir.
4. Yavuz Selim Yatılı Bölge Okulu: Aziziye ilçesindeki önemli eğitim kurumlarından biridir ve günümüzde Anadolu Meslek Lisesi olarak hizmet vermektedir.

Aziziye’nin kaplıcaları, tarihi şehitlikleri ve eğitim kurumları gibi özellikleri, bölge için önemli bir turistik değer ve kültürel zenginlik sunmaktadır.

2017 yılında nüfusu 59.309 olan Aziziye, Erzurum’un önemli ilçelerinden biridir ve hem doğal güzellikleri hem de tarihi mekanları ile ziyaretçilerine çeşitli deneyimler sunar.

Çat

Çat, Erzurum’un güneybatısında yer alan önemli bir ilçedir. İl merkezine olan uzaklığı yaklaşık 57 km’dir ve Erzurum’a bağlı Yavi Beldesi de Çat ilçe sınırları içinde yer almaktadır.

İlçenin tarihi, Osmanlı döneminde Sipahi askerlerince kurulan Türk soylu ‘Ced’ aşireti mensuplarının ilk yerleşim yeri olarak önemli bir rol oynamıştır. Arazisi genel olarak volkanik ve kayalıktır, yüksek platolar ve dağlar çoğunlukla çayır ve mera alanlarıyla kaplıdır. Çat, yayla besiciliği ve şifalı bitkilerin yetiştiği bölgeleriyle bilinmektedir.

Çat’ın doğal ve tarihi mekanları arasında şunlar bulunmaktadır:

1. Hölenk Kaplıcaları: Hölenk köyünde bulunan ve şifalı suları ile bilinen kaplıca.
2. Çarşı Çeşmesi: İlçe merkezinde yer alan ve 250 yıllık tarihe sahip olan kitabeli Osmanlı çeşmesi.
3. Bardakçı Köyü Camii ve Çeşmesi: Tarihi 1800’lerin sonlarına denk düşen Osmanlı eserleri.
4. Çat Barajı: İlçeye özel bir renk katan ve son 5 yıldır Erzurum’un içme suyunu temin etmek için kullanılan baraj.

Ayrıca Çat’ta Ardıç, Çamlık, Güney Tepe, Cilli Göz, Kumaşlı ve Oyuklu gibi ziyaret yerleri de bulunmaktadır.

Çat’ın zengin kültürel yapısı, mutfağı ve müziği ile bölgenin önemli bir geçiş ve birleşim noktasında oluşu, ilçeyi dikkat çekici ve ziyaret edilesi bir yer haline getirmektedir.

2017 yılında nüfusu 17.355 olan Çat, bölgedeki doğal ve tarihi güzellikleriyle ziyaretçilere güzel deneyimler sunan bir ilçedir.

Hınıs

Hınıs, Erzurum’un güneyinde yer alan engebeli bir ova üzerinde konumlanmış önemli bir ilçedir. İl merkezine uzaklığı yaklaşık 149.02 km’dir ve bu mesafe yaklaşık 2 saat kadar sürmektedir.

Tabiat yapısı ve iklim özellikleri bakımından Hınıs, Erzurum’dan biraz farklıdır. Karasal iklim hüküm sürerken, kış aylarında Erzurum’dan 5 ile 10 derece daha sıcaktır.

Hınıs’ta halkın geçim kaynağı çoğunlukla tarım ve hayvancılıktır. Hayvancılık, özellikle kırsal kesimde önemli bir yer tutar. Aynı zamanda Hınıs Fasulyesi, ülke çapında ün kazanmış bir üründür ve tarımsal faaliyetlerde önemli bir yere sahiptir.

İlçenin ekonomik potansiyelini artıran unsurlardan biri de gelişen bir organize sanayi sitesine sahip olmasıdır. Ayrıca Hınıs’ın Kuzeydoğu ve Güneydoğu Türkiye’yi birbirine bağlayan yol üzerinde yer alması, ticari anlamda uzun vadeli avantajlar sağlamaktadır.

Hınıs, doğal ve tarihi güzellikleri ile kültür turizmi için potansiyele sahiptir. Kanyonları ve nehirleri, bölgede ziyaretçi çekici doğal alanlardır. Ayrıca Hınıs’ın kültürel etkileşimle zenginleştiği ve dolayısıyla zengin bir müzik ve folklor birikimine sahip olduğu da belirtilmektedir.

Hınıs’ta bulunan tarihi ve doğal mekanlar şunlardır:

1. Hınıs Kalesi: Hınıs Deresi’nin batısında yüksek bir tepede bulunan tarihi kalenin yapımı hakkında pek çok bilgi yoktur.
2. Ulu Cami – Alaaddin Bey Camii: İlçe merkezinde 1734 yılında inşa edilmiş olan cami, Muş beylerinden Alaaddin Bey tarafından yapılmıştır.
3. Kolhisar Medresesi: Cami ve medrese tarzında inşa edilmiş olan yapı, 19. yüzyılda Şeyh Mahmud El Feyzi tarafından yapılmıştır.

Ayrıca Hınıs’ta Toprakkale, Zirnak Kalesi ve Kümbeti, Seyyit Ömer Halil Türbesi gibi tarihi yapılar ve Güzelbaba, Mamahatun gibi ziyaret makam ve mekanları da bulunmaktadır.

2017 yılında nüfusu 26.163 olan Hınıs, zengin doğal ve tarihi güzellikleriyle dikkat çeken önemli bir ilçedir.

İspir

İspir, Doğu Anadolu’yu Doğu Karadeniz kıyılarına ve Kafkaslara bağlayan tarihi ve doğal güzellikleriyle zengin bir ilçedir. İl merkezine olan uzaklığı yaklaşık 143.07 km’dir ve bu mesafe ortalama 1 saat 50 dakika sürmektedir.

İspir, Çoruh Nehri’nin doğduğu yer olup, Erzurum’un en fazla orman arazisine sahip ilçesidir. Bu zengin ormanlık alan, meyve ve sebze yetiştiriciliği için avantaj sağlamaktadır. İspir Fasulyesi, bölgede yaygın olarak yetiştirilen ve ülke çapında tanınan önemli bir üründür.

İklim bakımından, İspir’in karasal iklim özellikleri hâkim olmakla birlikte, kışları Erzurum’a göre daha ılıman geçmektedir. İlçe tarihi ve doğal güzellikler açısından da oldukça önemlidir. Çoruh havzasında yer alması, Doğu Karadeniz kültürüyle etkileşim içinde olmasını sağlamış ve zengin bir kültürel birikime sahip olmuştur.

İspir’de bulunan tarihi ve doğal mekanlar şunlardır:

1. İspir Kalesi: Saltuklular tarafından inşa edilmiş olup, şirin bir tepenin üzerine kurulmuştur.
2. İspir Camii: İlçe merkezinde yer alan cami, yine Saltuklular tarafından inşa edilmiştir.
3. Tuğrul Şah Camii: Emir Atabey Erdem Şahın Tuğrul Şah adına yaptırdığı cami 1200-1225 yılları arasında yapılmıştır.
4. Melik Halil Gazi Camii: Selçuklu dönemine ait bir eser olan cami, çarşı merkezinde yer almaktadır.
5. Kadıoğlu Medresesi: Erzurum Müftüsü Kadızâde Mehmed Efendi tarafından 1725-1726 yılları arasında inşa edilmiş olan medrese.

İspir aynı zamanda doğa sporları için de elverişli bir bölgedir. Dağcılık ve yürüyüş için uygun olan Verçenik Dağları ve Kaçkar Dağı gibi alanlar ilgi çekmektedir. Ayrıca Yedigöller bölgesi, Taşlıca-Hotar, Ardıçlı-Devedağı ve Çamlıca yaylası gibi doğa yürüyüşü ve gezi alanları da ziyaretçiler tarafından tercih edilmektedir.

İspir, tarihi ve doğal zenginlikleriyle keşfedilmeyi bekleyen güzel bir ilçe olup, 2017 yılı nüfusu 14.469’dur.

Karayazı

Karayazı, Doğu Anadolu bölgesinde Yukarı Murat Van bölümünde yer alan güzel bir ilçedir. İl merkezine olan uzaklığı yaklaşık 120.06 km’dir ve bu mesafe ortalama 1 saat 30 dakika sürmektedir.

Karayazı’nın tarihi adlarından biri “Bayraktar” ve diğer adı da “Kardelen” olup, ilçenin adında yer alan “yazı” kelimesi “düzlük-ova” anlamına gelmektedir. İlçe, hayvancılıkla geçimini sağlayan önemli bir bölgedir. Aynı zamanda Elmalıdere ve Göksu köylerinde kısmen tarım da yapılmaktadır. Son yıllarda arıcılık, buğday, arpa, korunga ve yonca ekimi gibi tarımsal üretimler de yapılmaktadır.

Karayazı’nın iklimi karasal özelliklere sahiptir ve kuzey yönlerinden esen “Kurdo” adı verilen rüzgarı meşhurdur. İlçenin kültürel dokusu, Hınıs ve Karaçoban ile benzerlikler gösterir ve Güneydoğu Bölgesi’nin gelenekleri ve halk oyunlarından etkilenmiştir.

İlçede bulunan tarihi ve doğal mekanlar şunlardır:

1. Cunni Mağarası: Salyamaç Köyü sınırlarında yer alan mağarada, Türk tarihine ait damga ve işaretler bulunmaktadır. Oğuz, Uygur ve Orhun alfabesi harfleri ile 50 adet damga, işaret ve resim mevcuttur.
2. Çakmak Dağı: İlçenin arkasında yer alan bu dağ, serin ve soğuk havasıyla özellikle yaz mevsiminde dikkat çekicidir.
3. Köyceğiz Göleti: İlçeye bağlı Köyceğiz Köyü’nde bulunan gölet.
4. Söylemez Ana Kümbeti ve Söylemez Baba Kümbeti: Kitabesi olmayan ancak 14. yüzyıla ait olduğu bilinen yapılar.

Ayrıca Köse Hasan, Beyaztaş, Ferviş Baba, Besrail Baba, Halife Mirza gibi ziyaret makam ve mekanları da ilçede bulunmaktadır. Karayazı’nın 2017 yılı nüfusu 28.337’dir. 

Karaçoban

Karaçoban, Doğu Anadolu Bölgesi’nde Erzurum-Kars bölümünde yer almaktadır. İl merkezine olan uzaklığı yaklaşık 165.08 km’dir ve bu mesafe ortalama 2 saat kadar sürmektedir.

Karaçoban, Murat Nehri’nin önemli bir kolunu oluşturan ve yöresel olarak “Haftrenk-Yedirenk” olarak adlandırılan Hınıs Çayı’nın doğu-batı yönlü uzanan dar ve uzun alüvyal dolgusu üzerine kurulmuştur. İklim olarak Doğu Anadolu’nun genel iklim karakterlerini taşır ve yazları sıcak ve kurak geçer. Özellikle ilkbahar ve yaz mevsimlerinde geçici tropikal iklim etkisi görülür ve bölge az da olsa bir yağış alır.

Karaçoban halkının ana geçim kaynağı hem yayla hem de kapalı alanlarda yapılan hayvancılıktır. Son yıllarda tarımsal anlamda da gelişim gözlenmektedir. İlçe, Hınıs ve Karayazı ile birlikte Hınıs Boğazında yer aldığı için bu ilçelerle ortak bir kültürel dokuya sahip olup Güneydoğu Bölgesi’nin gelenekleri ve halk oyunlarından etkilenmiş bir birikimle kadim Anadolu kültürel kaynaşmasına zenginlik katmıştır.

Karaçoban’da bulunan tarihi ve doğal mekanlar şunlardır:

1. Zernak Kalesi: İlçede bulunan en önemli tarihi yapıdır ve 1134 yılında Muş beylerinden Alaaddin Paşa tarafından yaptırılmıştır.
2. Sarıveli Höyüğü: İlçeye bağlı Sarıveli Mahallesinde bulunan höyükte bulunan tarihi kalıntılar milattan önce 1400 yılına ait olduğu söylenir.

2017 yılı nüfus verilerine göre Karaçoban’ın nüfusu 23.190’dır. 

Köprüköy

Köprüköy, Erzurum’un doğu kesiminde yer alan bir ilçedir. Şehir merkezine olan uzaklığı yaklaşık 68.05 km’dir ve bu mesafe ortalama 55 dakika kadar sürmektedir.

Köprüköy’ün yüzölçümü 665 km² dir ve ilçenin 3 km kadar kuzeyinde “Deli Çermik” olarak bilinen önemli bir seyahat merkezi bulunmaktadır. Bu bölge çamurlu kaplıcalarıyla bilinir ve yaz aylarında mesire alanı olarak da hizmet vermektedir. İlçenin adı, tarihi “Çobandede Köprüsü”nden gelmektedir ve Aras Nehri üzerinde yer almaktadır. Köprüköy’ün 3 km güneydoğusunda bulunan Yağan Beldesi de önemli bir yerleşim merkezidir.

İlçe halkının geçim kaynağı genellikle hayvancılık ve tarıma dayanmaktadır. Köprüköy, Pasinler, Hasankale ve Horasan ile benzer bir iklime sahiptir ve genellikle karasal iklim hüküm sürer. Yaz başları ve ilkbahar aylarında yağış almaktadır. Ayrıca, Hasan Kale ve Horasan ile birlikte yer aldığı havzada kültürel birikimin özetini yansıtan bir kültürel zenginliğe sahiptir.

Köprüköy’de bulunan tarihi ve doğal mekanlar şunlardır:

1. Köprüköy (Deli Çermik) Kaplıcaları: İlçenin 3 km kuzeyinde bulunan kaplıcaların suyu bikarbonatlı, sodyumlu, kalsiyumlu, karbondioksitli, demirli ve bromürlü bir bileşime sahiptir.
2. Avnik Kalesi: İlçe merkezine yaklaşık 60 km uzaklıkta bulunan bu kale, Güzelhisar sınırında sarp bir kayalık üzerine kurulmuştur ve yanından Avnik Deresi geçmektedir.
3. Çoban Dede Köprüsü: İlhanlı Emirlerinden Emir Çoban Noyin Salduz Şulduz tarafından 1298 yılında yapılan köprü, tarihi İpek Yolu güzergahında inşa edilmiştir ve Selçuklu ve İlhanlı mimari üslubunu yansıtmaktadır.

Ayrıca, Köprüköy-Horasan ve Köprüköy-Pasinler ekseninde yer alan Köprüköy Şehitliği ve Sarıkamış Şehitliği de anılmaktadır. 2017 yılı nüfus verilerine göre Köprüköy’ün nüfusu 16.167’dir. 

Narman

Narman, Erzurum’un doğu kesiminde yer alan bir ilçedir. Şehir merkezine olan uzaklığı yaklaşık 95 km’dir ve bu mesafe ortalama 1 saat kadar sürmektedir.

Narman, Kuzeyde Karga Pazarı Dağları ve güneyde Güllü Dağları arasında kurulmuş bir havzada yer almaktadır. İlçenin yüzölçümü 1275 km²’dir ve yüksek dağların arasında bulunması nedeniyle iklimi Erzurum’a göre oldukça ılık geçmektedir. Kış aylarında don olayları pek fazla görülmez ve iklimi doğu iklimi ile Karadeniz iklimi arasında, Karadeniz iklimine yakın bir özelliğe sahiptir.

Narman’ın en önemli coğrafi güzelliklerinden biri olan Narman Peribacaları, ilçe merkezinin 7 km güneydoğusunda, Yanıktaş Köyüne yakın bir mesafede ve Narman-Pasinler karayolunun hemen üzerindedir. İlçe halkının geçim kaynakları tarım ve hayvancılıktır. Çayır ve geniş otlakların bulunduğu dağlık kesimlerde tarım ve hayvancılık için elverişli bir ortam vardır. Ayrıca, buğday ve arpa ekimi de yapılmaktadır.

Narman, Aşıklık geleneğinin kaynak ilçesi olarak kabul edilmektedir. Özellikle büyük ozan aşık Sümmani’nin köklü geleneğiyle, Orta Asya kökenli Kopuz’dan Divan Sazı’na akan Aşıklık geleneğine zenginlik katmaktadır.

Narman’da bulunan tarihi ve doğal mekanlar şunlardır:

1. Peri Bacaları: İlçe merkezine yaklaşık 10 km uzaklıkta bulunan bu kanyon boyunca sıralanmış olan peri bacaları, Ürgüp’teki peri bacalarına benzerlik gösterir ancak daha kırmızı renklidir ve daha yaygın bir alanda yer almaktadır.
2. Narman Kanyonu: Milyonlarca yıl öncesine dayanan bu kanyon, Kapadokya’daki peri bacalarını andıran oldukça geniş ve düz bir vadide yer almaktadır.
3. Ethem Baba Türbesi: İlçe merkezinde bulunan türbe, mimari açıdan önemli olmasa da, içinde defnedilen Ethem Baba dolayısıyla yöre halkı için önemli bir yere sahiptir.

Ayrıca Narman ilçesi sınırlarında yer alan Başkale Kalıntıları, Petuvan Kalesi, Sami Kale, Haşit Baba, Uryan Baba gibi tarihi ziyaret makam ve mekanları da bulunmaktadır. 2017 yılı nüfus verilerine göre Narman’ın nüfusu 13.399’dur. 

Palandöken (Merkez)

Palandöken, Erzurum’un merkezinde yer alan geniş yüzölçüme sahip önemli bir ilçedir. İlçenin yüzölçümü 700 km²’dir ve volkanik yapılı dağlık bir araziye sahiptir. Bu arazi yapısı meraların geniş yer kapladığı ve hayvancılığın yapılabileceği uygun bir yapıya sahip olmasını sağlar.

Palandöken, Erzurum’un karasal iklime sahip ilçelerinden biridir. Kış aylarında soğuk ve kar yağışlı, yaz aylarında ise sıcak ve kurak bir iklim görülür. Karasal iklimin etkisi nedeniyle yaz ve kış mevsimleri arasında büyük sıcaklık farkları yaşanır ve yaz mevsimi oldukça kısa sürer.

İlçe, Palandöken Kayak Merkezi gibi önemli kış sporları ve dağ turizmi alanlarına ev sahipliği yapar. Kış aylarında turistlerin yoğun ilgi gösterdiği bu alanlar, Palandöken’i ekonomik ve turistik açıdan önemli kılar. Ayrıca inanç turizmi açısından da Abdurrahman Gazi, Pir Ali Baba, Kümbetli Ahmet Baba ve Maksut Efendi Türbeleri gibi önemli ziyaret mekanları bulunmaktadır.

Palandöken aynı zamanda ticaret, sanayi ve tarımın da önemli bir merkezidir. İlçe halkının geçim kaynakları kamu ve özel sektördeki iş alanlarına dayanmaktadır ve tarım ile hayvancılık da belli ölçeklerde yer almaktadır.

Palandöken İlçesi’nin yakın tarihe ışık tutan tabyalar ve cephaneliklerin bulunduğu önemli bir bölge olduğu ifade edilmektedir. Ayrıca ilçe, turistik alanlar ve tarihi mekanlar bakımından da zengin bir yapıya sahiptir. 2017 yılı nüfus verilerine göre Palandöken İlçesi’nin nüfusu 169.478’dir. 

Olur

Olur, Atabekler yurdu olarak bilinen coğrafyada yer alan önemli bir ilçedir. Doğu Anadolu Bölgesi ile Doğu Karadeniz bölümü arasında bir geçiş noktasıdır. İlçenin yüzölçümü 700 km²’dir ve volkanik yapılı dağlık bir araziye sahiptir.

Doğu Karadeniz ikliminin etkisi altında olan Olur, alabalık ve akdağ orman serileriyle zengin bir doğaya sahiptir. Yüksek rakımlı bölgelerde dağ ve av turizmine uygun avlaklar ve kayalıklar bulunur ve bölgede nesli azalan yaban hayvanları avlanma yasaları çerçevesinde korunmaktadır. Ayrıca organik tarım için uygun ortamlar mevcuttur ve yöre halkı genellikle tarım ve hayvancılıkla geçimini sağlar. Son yıllarda arıcılık ve organik balcılık gibi küçük ve orta ölçekli girişimlerin artışı dikkat çekmektedir.

Kültürel açıdan Olur, Artvin ve Ardanuç kültürüyle de kaynaşmıştır ve Oltu taşının çıkarıldığı bölgeler arasındadır. Tarihi ve doğal güzellikleriyle ziyaretçi çeken ilçede Vank Kalesi ve Kilisesi, Kivi Mağarası, Beğendik Alabalık Gölü, Tahta Camii gibi önemli mekanlar bulunmaktadır. Ayrıca Köprübaşı, A.Karacasu ve Beğendik ve Eğlek köylerinde eski gözetleme kaleleri ile farklı ziyaret makam ve mekanları da ilçenin turistik potansiyelini artırır. 2017 yılı nüfus verilerine göre Olur İlçesi’nin nüfusu 6.398’dir. 

Oltu

Oltu, Erzurum’un en büyük ilçelerinden biri ve Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer almaktadır. 1380 km² yüzölçümüne sahip olan ilçe, Şenkaya, Olur, Yusufeli, Uzundere, Tortum ve Narman ilçeleriyle komşudur.

Oltu, tarihi Milli Mücadele dönemine tanıklık etmiş önemli bir yerdir. 1918 yılında işgalden kurtulmak amacıyla Oltu İslam Komitesi ve Oltu Şura Hükümeti kurulmuş ve bağımsız bir Şura Hükümeti olarak Ermeniler sınır dışı edilerek kurtuluş gerçekleşmiştir. Oltu’nun bağımsızlık ilanı Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra gerçekleşmiştir. İlçe, Doğu Anadolu Bölgesi’nin sert karasal iklimine rastlanmayan düşük rakımlı bölgeleri ile Karadeniz Bölgesi’nin etkisini hissederek farklı iklim özelliklerini bir arada barındırmaktadır.

Oltu’da madencilik, tarım ve hayvancılık başlıca geçim kaynaklarıdır. Oltu taşı ve opal taşı gibi değerli taşlar da bölgede önemli bir yere sahiptir ve yerel ekonomiye katkı sağlar. Ayrıca Oltu’da Kopuz ile başlayıp Divan Sazı ile devam eden Aşıklık geleneği önemli bir kültürel birikime sahiptir.

Oltu’nun tarihi ve doğal güzellikleri arasında Oltu Kalesi, Arslanpaşa Camii, Mısri Zinnun Türbesi ve Rus Kilisesi bulunmaktadır. Oltu taşı da yöreye özgü değerli taşlar arasındadır ve ziynet eşyalarında kullanılmaktadır. 2017 yılı nüfus verilerine göre Oltu İlçesi’nin nüfusu 31.001’dir. 

Pazaryolu

Pazaryolu, Erzurum’un Kuzey Batısında, Karadeniz Bölgesine sınır bir bölümde yer almaktadır. İspir’e 23 km uzaklıkta ve Erzurum-İspir-Rize Karayolu üzerindedir. İlçe, Çoruh Nehri’nin geçtiği bir düzlük ve yeşilliklerle çevrili alanda kurulmuştur. Yüksek rakımlı köylerde hayvancılık ön planda yer alırken, Çoruh vadisi ve dere yataklarında meyvecilik ve sebzecilik yapılmaktadır. Ayrıca Pazaryolu, Türkiye’deki bal üretimi için ideal bir merkez olarak önemli bir yere sahiptir.

İlçe, Doğu Karadeniz kültürüyle etkileşim içinde olup, halk oyunları, atma türküler ve folklor bakımından Doğu Anadolu ve Karadeniz sentezli bir kültürel zenginliğe sahiptir. Bu kültürel zenginlikler, Pazaryolu’nu renklendiren ve çeşitli festivallerle desteklenen bir turistik cazibe merkezi haline getirmiştir.

Çoruh Nehri’nin tabii özellikleri, ilçeyi su sporları, özellikle rafting için oldukça uygun bir bölge yapmaktadır. Bu sebeple her yıl düzenlenen festivaller ve su sporları etkinlikleri yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekmektedir. 2017 yılı nüfus verilerine göre Pazaryolu İlçesi’nin nüfusu 3.662’dir. 

Pasinler (Hasankale)

Pasinler, Erzurum’a 40 km uzaklıkta ve 30 dakika gibi kısa bir sürede ulaşılabilen geniş ovalık bir alanda yer alır. İlçe, tahıl ekimi ve hayvancılıkla uğraşan halkın başlıca geçim kaynağıdır.

Tarihi olarak M.Ö. 4000’lere kadar uzanan Pasinler, Urartular döneminde önemli bir yerleşim yeri olmuş, daha sonra Oğuz Türkleri ve ardından Erzurum’a hakim olan Türklerin egemenliği altına girmiştir. Pasinler tarihi, Anadolu Tarihi açısından önemli bir yere sahiptir, özellikle Pasinler Savaşı bu bağlamda öne çıkar.

Pasinler, Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer almasına rağmen yazları daha sıcak, kışları ise soğuk ve karasallığın daha etkili olduğu bir iklim özelliğine sahiptir. İlçede tarım ve hayvancılık ana geçim kaynakları olmasının yanı sıra, son dönemlerde et ve süt hayvancılığında önemli gelişmeler yaşanmaktadır.

Termal zenginlik, Pasinler’in turistik çekiciliğinin en önemli kaynaklarından biridir. Büyük Kaplıca, ilçedeki en eski kaplıcalardan biridir ve tarihi bir değeri vardır.

Hasankale, ilçe merkezinde yer alan ve Moğol kökenli Sutaylılardan Sutay Noyan’ın oğlu Hasan’ın adından alan bir kaledir. Pasinler Savaşı sırasında Selçuklu Devleti’nin Bizans ordularını yenerek kaleyi ele geçirdiği bilinmektedir. 2017 yılı nüfus verilerine göre Pasinler (Hasankale) İlçesi’nin nüfusu 29.302’dir. 

Şenkaya

Şenkaya, Erzurum’un kuzeydoğusunda Allahuekber Dağları’nın batı eteklerinde konumlanmış bir ilçedir. Oltu, Selim, Sarıkamış, Narman, Olur ve Göle ilçeleri ile çevrilidir. İlçenin iklimi, karasal iklim ile Doğu Karadeniz ikliminin etkisi altındadır. Yaz ayları rakımı yüksek yaylalarda serin, vadi ve düzlüklerde ise sıcak geçmektedir.

Şenkaya’nın doğu kesimleri Sarıçam ormanlarıyla kaplı olup, 2000-2500 rakımlı yaylalar, dağların etekleri ve orman boşluklarında verimli doğal çayır ve meralar bulunmaktadır. İlçenin büyük bir kısmını mera ve yaylalar oluşturur. Tarım ve hayvancılık, ilçe halkının başlıca geçim kaynağıdır, özellikle köylerde mera ve yayla besiciliği önemli bir faaliyettir.

Şenkaya, Bardız Kilimi ile meşhur bir ilçedir. Ayrıca Orta Asya kökenli Kopuz ile başlayan ve Divan Sazı ile devam eden Aşıklık geleneği bu ilçede önemli bir kültürel birikime sahiptir.

Şenkaya’da tarihi ve doğal mekanlar arasında Penek Kalesi, Bardız Cami, Bardız Kalesi ve Venk Kilisesi gibi yapılar yer almaktadır. Bu tarihi yapıların yanı sıra Kahmıs Kalesi, Kahmıs Kilisesi, Soğmunkale Kilisesi gibi diğer tarihi yapılar da ilçede bulunmaktadır. 2017 yılı nüfus verilerine göre Şenkaya İlçesi’nin nüfusu 18.101’dir. 

Tekman

Tekman, Erzurum’un güneyinde yer alan dağlık ve engebeli bir ilçedir. İlçe sınırlarında ormanlık alanlar oldukça azdır, ancak güneydeki Erzurum-Bingöl yaylalarında geniş otlak ve çayırlar bulunmaktadır.

Palandöken Dağı, Kargapazarı Dağları ve Bingöl Dağları, Tekman’ın çevresinde yer alan doğal özelliklerdir. Türkiye’nin önemli akarsularından Aras Nehri, ilçenin sınırları içerisinden geçmektedir. İklim olarak Doğu Anadolu’ya özgü karasal iklim hâkimdir. Yazlar kısa ve serin, kışlar ise oldukça soğuk ve uzun geçer.

Tekman’ın ekonomisi büyük ölçüde hayvancılığa dayanmaktadır. Yaylalarda ve meralarda koyun yetiştiriciliği yaygındır. Tarım için elverişli olmayan topraklarda buğday, arpa, çavdar, patates ve diğer yem bitkileri yetiştirilmektedir. Süt ve süt ürünleri konusunda da çalışmalar yapılmaktadır. Ayrıca ilçede arıcılık ve organik bal üretimi gelişmekte ve üretilen bal şehirde ve ülke genelinde ilgi görmektedir. Halıcılık konusunda da deneme mahiyetinde küçük ölçekli kurslar bulunmaktadır.

Tekman, Hınıs Boğazı’na yakın olup, bölgenin ortak kültürel dokusundan ve Güneydoğu Bölgesi’nin geleneklerinden etkilenerek kendi ritüellerini oluşturmuş bir ilçedir.

Tekman’da termal turizm için önemli yerler arasında Tekman Termal Turizm Merkezi, Maman ve Hamzan Kaplıcaları yer almaktadır. Ayrıca ilçede Tekman Mağarası, Gülbaba, Aktaş, Huribaba, Arapdede, Çiçekli, Gökbaba, Kırklar gibi ziyaret mekanları da bulunmaktadır. 2017 yılı nüfus verilerine göre Tekman İlçesi’nin nüfusu 26.792’dir. 

Tortum

Tortum, Erzurum’un kuzeyinde yer alan bir ilçedir ve yüzölçümü 1484 kilometrekaredir. Güney ve batısında karasal iklim, kuzey ve doğusunda ise az da olsa Karadeniz iklimi hüküm sürmektedir.

Tortum’un güney kesimlerinde yaşayan halkın başlıca geçim kaynağı hayvancılıktır, özellikle küçükbaş hayvancılık burada önemli bir rol oynamaktadır. Vadi tabanlarında meyvecilik yapılabilmektedir ve meyve bahçeciliği, çeşitli tahıl ekimi, ceviz, üzüm, dut ve meşhur dut pekmezi gibi küçük ölçekli ama etkili kazanımlar sağlanmaktadır.

Tortum, doğal güzellikler bakımından oldukça elverişli bir yerdir ve birçok ziyaretçinin uğrak noktasıdır. Vadiler boyunca yer alan köyler ve meyve bahçeleri eşsiz manzaralara sahiptir. Tarihi bakımdan da oldukça eski ve zengin bir kültüre sahip olan Tortum, Karadeniz kültürü ile Anadolu’nun kadim kültür zenginliğinin geçiş ve kaynaşma noktasındadır.

Tortum’da bulunan tarihi ve doğal mekanlar şunlardır:

1. Kireçli Köprü: Osmanlı döneminde yapılmış olan bu köprünün yapım tarihi kesin olarak bilinmemektedir.
2. Tortum Kalesi: Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Gürcü padişahı tarafından yapıldığı yazılan bu kale, Alaaddin Keykubat zamanında Türk hakimiyetine girmiştir.
3. Tortum Şelalesi: 48 metre yüksekliğe ve 21 metre genişliğe sahip olan bu şelale, Anadolu’nun önemli doğal güzelliklerinden biridir.
4. Meryem Ana Kilisesi Haho Hahuli Manastırı: Bağbaşı Beldesinde bulunan bu manastır, Bağdat Kralı III. Davut tarafından 10. yüzyılda yaptırılmıştır.
5. Nihah Kalesi: Kalealtı Mahallesinde bulunan bu küçük çaplı ortaçağ kalesi, günümüzde sadece iç kale ayakta kalmıştır.

2017 yılı nüfus verilerine göre Tortum İlçesi’nin nüfusu 14.391’dir. 

Uzundere

Uzundere, Erzurum’un kuzeyinde ve Doğu Karadeniz Bölgesi sınırında yer alan bir ilçedir. İlçe, Oltu, İspir, Yusufeli ve Tortum ilçeleriyle komşudur. Mikro klima iklim özelliğine sahip olan Uzundere, sonbahar ve kış aylarında vadi tabanından dolayı özellikle derin yerlerinde Karadeniz iklimini gösterir.

Uzundere, ekonomik olarak tarım sektörünün canlılığını koruduğu bir ilçedir. Hayvancılık da ilçenin ekonomisinde önemli bir rol oynamaktadır. Meyve bahçeleri, tahıl tarımı, organik bal üretimi, dut pekmezi, pestil ve köme gibi küçük ölçekli işletmeler dikkat çekmektedir.

Tarihi bakımdan Gürcü mimarisinin etkilerini görebileceğimiz Uzundere, Tortum ile birlikte Karadeniz kültürü ile Anadolu’nun kadim kültür zenginliğinin geçiş ve kaynaşma noktasında bulunur. Uzundere kültürünün zengin içeriğini gösteren Uzundere Barı, ilçenin katılımcı ve zenginleştirici bir kültüre sahip olduğunu ortaya koyar.

Uzundere’de bulunan tarihi ve doğal mekanlar şunlardır:

1. Öşvank Kilisesi: Gürcü yapısı olan bu kilise, Gürcistan ile yapılan uluslararası anlaşmalar çerçevesinde restorasyon hazırlıkları süren tarihi bir yapıdır.
2. Tortum Gölü ve Şelalesi: Tortum Çayı’nın önünü kapatması sonucu oluşan göl ve gölden düşerek dev bir kazanı meydana getiren şelale, doğal bir anıttır.
3. Köttek Mağarası: İlçe merkezine yakın sarp kayalıklar içinde bulunan bir oyuk biçimindeki mağaradır.
4. Uzundere Evleri: Eski otantik biçimli ambar ve eyvanların bulunduğu ilçe evleridir.
5. Ziyarettepe, Kemerlidağ, Murat Efendi: Ziyaret makam ve mekanları.
6. Altınçanak Köyü: Koç ve koyun resimleri ve mezar taşları ile bilinen bir köydür.
7. Zugar Mesire Yeri: Mesire yeri olarak kullanılan bir alan.

2017 yılı nüfus verilerine göre Uzundere İlçesi’nin nüfusu 7.598’dir. 

Yakutiye

Yakutiye, Erzurum’un şehir merkezini oluşturan önemli bir ilçedir. İlçe adını, İlhanlı Devleti Sultanı Olcayto Han zamanında Gazan Han ve Bolugan Hatun adına Cemalettin Hoca Yakut Gazani tarafından 1310 tarihinde yapılan Yakutiye Medresesi’nden almıştır. Yakutiye, tarihi açıdan Erzurum tarihiyle iç içe, yan yana bulunmaktadır ve birçok uygarlığa ait tarihi ve kültürel yapılar ilçede bulunmaktadır.

İlçede bulunan tarihi eserlerin büyük bir bölümü Saltuklular ve Selçuklular dönemine aittir. Bu tarihi ve kültürel yapılar, ilçeyi zengin bir tarih ve kültür mirası ile donatmaktadır.

Yakutiye’de bulunan tarihi ve doğal mekanlar şunlardır:

1. Erzurum Kalesi: Tarihi kale.
2. Tepsi Minare (Saat Kulesi): Saat kulesi olarak da bilinen Tepsi Minare, ilçenin sembollerinden biridir.
3. Kale Mescidi: Kale içerisinde yer alan tarihi mescit.
4. Çifte Minareli Medrese: Tarihi medrese yapısı.
5. Ulu Camii: Büyük ve önemli camii.
6. Üç Kümbetler: Üç mezar anıtı.
7. Yakutiye Medresesi: İsmine kaynaklık eden tarihi yapı.
8. Rüstem Paşa Bedesteni (Taş Han): Tarihi bedesten.
9. Lala Paşa Camii: Tarihi camii.
10. Gümüşlü Kümbet: Tarihi mezar anıtı.
11. Karanlık Kümbet: Tarihi mezar anıtı.
12. Cimcime Sultan Kümbeti: Tarihi mezar anıtı.
13. Rabia Hatun Kümbeti: Tarihi mezar anıtı.

Aziziye Tabyası, Osmanlı-Rus savaşı olan 93 Harbi’ne şahitlik eden tarihi bir tabyadır ve Sultan Abdülaziz tarafından yaptırılmıştır. 2017 yılı nüfus verilerine göre Yakutiye (merkez) İlçesi’nin nüfusu 193.602’dir. 

Sonuç

Erzurum ilçelerinin uzaklıklarını ele aldığımız bu makalede, Doğu Anadolu’nun tarihî ve kültürel zenginlikleriyle bezenmiş bu güzel şehrin ilçelerinin coğrafi konumu ve birbirlerine uzaklıkları incelenmiştir. Her bir ilçe, kendi tarihî ve doğal güzellikleri ile önemli birer destinasyon olarak öne çıkmaktadır. Yakutiye’nin tarihî mirası, Tortum’un şelalesi, Pazaryolu’nun festivalleri, Şenkaya’nın doğal güzellikleri ve daha pek çok ilçenin kendine özgü özellikleri, Erzurum şehrini ziyaret edenlere unutulmaz deneyimler sunmaktadır. Erzurum ilçelerinin bu çeşitliliği, şehrin tarihî ve kültürel zenginliğini daha da derinleştirmektedir. Bu makale, Erzurum şehri ve ilçeleri hakkında yapılan geziler ve keşifler için bir rehber niteliği taşımaktadır.