Erzurum’a ait yöresel kıyafetler nelerdir?
Erzurum geleneksel erkek kıyafetleri; gömlek, yelek, kazeki ceket, zıvğa pantolon, kuşak, kaytan, cıstık, dizleme çorap ve pabuç gibi giyim öğelerinden oluşmaktadır. Takı ve aksesuar olarak da gümüş köstek, pazubent ve mendil kullanılır. Günümüzde dahi yaşatılan bir Erzurum kültürü örneğidir. Çeşitli etkenlerden dolayı yıpranan ya da kaybolan bu eserleri araştırarak belgelendirmek ve gelecek nesillere aktarmak her Türk insanının görevi olmalıdır. Erkek kıyafetleri başa giyilenler, bedene giyilenler, ayağa giyilenler ve takı-aksesuarlar olarak ele alınacaktır.
Giyinme ihtiyacı örtünme amacı ile ortaya çıkmış, kişilerin zevklerine göre zaman içerisinde şekil bulmuştur. Anadolu’nun farklı bölgelerinde olduğu gibi çok zengin bir kültüre sahip olan Erzurum şehri de, binlerce yıllık tarihinin yanı sıra, yörede yapılan bilimsel çalışmalar ve arkeolojik kazılar neticesinde de görüldüğü gibi, birçok medeniyete ait kültürlerin yeşerdiği, kendine özgü orijinal ürünlerin
sergilendiği önemli bir yerleşim bölgesidir. Bu medeniyetlerin kültür yansımalarından birisi olan giyim-kuşam da gelişimini aynı doğrultuda devam ettirmiştir. Erzurum ve civarında görülen erkek kıyafetleri gerek geçmişte gerekse günümüzde hala benzer özelliklerini korumaktadır. Erkek kıyafetleri başa giyilenler, bedene giyilenler, ayağa giyilenler ve takı-aksesuarlar olarak ele alınacaktır
- Erzurum’da Erkeklerin Giyindiği Yöresel Kıyafetler Nelerdir?
- Erzurum’un yöresel kıyafetleri ve oyunları nelerdir?
- Erzurum’da ehram nedir?
- Sonuç
1-Erzurum’da Erkeklerin Giyindiği Yöresel Kıyafetler Nelerdir?
Erzurum’da erkeklerin kullandığı yöresel kıyafetler daha çok bar oynarken görebileceğimiz kıyafetlerden ibaret olup detaylı isim ve özellikleri aşağıdadır;
Cistik: Bar oynarken zor figürleri daha kolay şekilde yapabilmeyi sağlayan yumuşak derili bir ayakkabıdır. Bu ayakkabının yaşlılar tarafından kullanılanı markop adını taşırken gençler tarafından kullanılanı yemeni adını taşır.
Zığva: Özelikle arkasının torba şeklinde olması ile dikkat çeken bu giysinin beli bol lacivert kumaştan ve uçkurludur. Elbisenin üzerine süs olarak siyah ipek kaytan işlenir. Pileli özelliği olan bu giyside zığva’nın bol olması için pile sayısının 32 olmasına dikkat edilir.
Yelek: Kenarları cepleri kaytanla işlenmiş ve iki taraftan bağlanabilen kaytanlı ilikler bulunur. Bu giysi özellikle lacivert kumaş ile hazırlanmaktadır.
Gömlek: Yaklaşık 4 yada 5 düğmeli olan gömleklerin düğme renkleri siyah yada beyaz olabilir. Ancak gömleğin kendisi beyaz ve dik yakalı olmalıdır.
Kazeki: Ön kısmında ve cep ağızlarında motifli kaytan, kol kenarları siyah kaytan ile işlenir. Uzun ve geniş kollu kısa bir cekettir.
Kuşak: Eskiden Acem, Trablus, veya Tosya şalı olarak bilinen, renkli ipliklerle dokunan, aynı zamanda cep görevi gören ve beli sıcak tutan bir kumaştır.
Gümüş Köstek: Daha önce saat taşımak için kullanılan ince bir zincir, yeleğe asılan gümüşten yapılmış bir aksesuardır.
Bazubent: İçerisine karınca duası, ayet-el-kMendil: Erzurum barlarında havlu kullanımı bir beceri meselesidir, mendil barın ritmine ve psikolojisine uygun olarak kullanılır.
2-Erzurum’da Kadınların Giyindiği Yöresel Kıyafetler Nelerdir?
Erzurum’da kadınların giyindiği yöresel kıyafetler özgü yöresel kıyafetlerdir, erkeklerde olduğu gibi bar oynarken görebildiğimiz kıyafetlerdir. Bu yöresel kadın kıyafetleri içinde göründüğünden çok daha fazlası olduğunu, özellikleri ve hikayesi ile bir tarihi yansıttığını söyleyebiliriz.
- Bindallı: Kadife üzerine gümüş ile süslenmiş Türk motifli elbisedir, göğüs ve boyun dantelli süslenebilir, manşetlere aynı dantel ilave edilebilir. Kollar, gövde ve bel vücuda tam oturur ve rahat hareket edebilmesi için geniştir.
- Leçek: Başına örtülen, payetler ve b
- ürsü duaları koymaya yarayan boncuklu yada gümüş örgüdür.
- oncuklarla süslenmiş pamuklu bir tesettür, bu isim hala kullanılmaktadır.
- Gümüş kemer: Erzurum’da, bar oynayan bir kadının belinde olur. Bir kemer oluşturmak için farklı kısımlar halkalarla birbirine yapıştırılır ve işlenir. Kaşı daha süslü, bazıları inci desenlere sahip. Şimdi kemerlerin yapımı olmadığı için bu kemerler antika değerine sahip.
- Pabuç: Önde siyah ve kombine ayakkabı Yumuşak deriden yapılmıştır, hafiftir. Hareket etmeyi kolaylaştırır.
- Dizleme: Bunlar beyaz yünden yapılmış ve dizlere kadar uzanan çoraplardır.
3-Erzurum’un yöresel kıyafetleri ve oyunları nelerdir?
Kumaştan yapılan kıyafetler giyerler. Bunlar; Baş bar, Sekme, İkinci Aşırma, Koçeri, Nari, Dello, Temirağa, Tavuk Barı, Felek, Uzun Dere, Çingeneler, Yayvan, Haçner Bari ve Daldalar olarak adlandırılmaktadır. Erkekler bar oynarken “cistik” adı verilen ayakkabılar ve “zığva” olarak bilinen uçkurlu, beli bol lacivert k
4-Başa Giyilenler
Fes-Sarık: Erzurum erkeğinin geleneksel kıyafetinde bir zamanlar baş giysisi bulunmamaktaydı. Ancak dönemin Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü’nün yayınladığı bir tamimle bar ekiplerinin fes takmasını ve onun üstüne sarık sarılmasını şart koşmuştur.
1 Fakat daha sonraki yıllarda başta herhangi bir kıyafet parçasının kullanımı terkedilmiştir. Şapka kanunu çıkana kadar fes kullanımı devam etmiştir. Fesin üzerine Ahmediye kumaşından sarılan sarıklar bugün bile bazı yaşlılar tarafından kullanılmaktadır.
2 Eskiden hocalar fesin üstüne beyaz sarık, mollalar biraz daha dar olan beyaz sarık, yaşlılar (amame, Ahmediye, abaniye) denilen ağır, kaliteli ince ipek kumaş sarıklar giyerken, gençler ise “çit” dedikleri desenli basma ketenden sarıklar sararlardı. Bu sarıklarda bağlamanın bir tekniği bir şekli vardı. Uzun sarıklar bükülür, bir ucu sağ ve sol kulak üstünden en çok çene hizasına kadar sarkıtılırdı.
3 Fesin kalıp olarak kullanılması ile üzerine sarılan sarık biçiminden dolayı Erzurum yöresinde “Feyzi Başı” olarak adlandırılan bir başlık biçimi de literatüre geçmiştir. 4 Günümüzde fes ve sarık, Erzurum erkek kıyafetlerinde kullanılmamaktadır. Ancak soğuk iklim diyarı olmasından dolayı tiftik veya yünden örülmüş papak kullanımı, atkı ve eldiven kullanımı hâlâ devam eden bir gelenektir.
5-Erzurum’da ehram nedir?
Ehram, Erzurum’da yaşlı kadınların, köylerde ise hemen hemen bütün kadınların dışarı çıkarken üzerlerine örttükleri bir sokak giysisidir. Yaşlı kadınlarda gün geçtikçe ehram kullanımı azalırken, genç kadınlarda bu oran daha da düşüktür.
6-SONUÇ
Günümüzde, kentleşme sürecinin ve iletişimin hızla artması sonucunda geleneksel kültürümüzün birçok alanı yok olmaktadır. Bunlardan biri olan giyim kuşam olgusu, her geçen gün bir parça değişime uğramakta ya da ortadan kalkmaktadır. Gençlerin modern yaşam biçimini tercih ederek geleneksel kültürlerine sırt çevirmeleri nedeniyle, çeşitli giyim eşyasının üretimleri ve kullanımları da önemli ölçüde ortadan kalkmıştır.
Erzurum yöresi erkek kıyafetlerinin tarihi geçmişinde görüldüğü gibi, maalesef geçmişte kullanılan giysilerin günümüzde de çok fazla kullanılmadığı görülmektedir. Anadolu’nun binlerce yıllık birikimli tarihini üzerlerinde taşıyan kültürel değerlerimizi araştırmak, yeni yapılacak araştırmalara rehberlik etmek, müze ve koleksiyonları denetlemek amacıyla bilim merkezleri kurulması yarar sağlayacaktır. Turizm açısından oldukça önemli olan geleneksel giyim-kuşam örneklerimizi kendi toplumumuza ve farklı ülkelerden insanlara, tanıtmak amacıyla sergiler düzenlenmeli ve bilimsel yazılı kaynaklar çoğaltılmalıdır. Bu konu ile ilgili olarak üniversiteler ile Kültür ve Turizm Bakanlığı işbirliği yaparak çeşitli faaliyetler düzenlenmelidir
