İÇİMİZDEN YÜKSELENLER
Erzurum’un yetiştirdiği değerler, Medeniyetler yatağı olan ilimiz Erzurum bilim, sanat, eğitim, spor ve daha birçok alanda çok sayıda önemli insan yetiştirmiştir. Bunlardan bazıları şöyledir:
Nef’i (?-1735) Şair
Asıl adı Ömer olan Nef’i Pasinler’de doğdu. Sultan I. Ahmet döneminde İstanbul’a gitti ve orada çeşitli memuriyet görevlerinde bulundu. Belli bir süre kâtiplik yaptı. Nef’i yaşadığı dönemin en önemli şairlerinden birisidir. Divan edebiyatının en iyi kaside şairlerinden biri olarak kabul edilmesine rağmen o daha çok yazdığı Hiciv (taşlama) tarzındaki şiirleriyle tanındı. “Siham-ı Kaza” (kaza okları) adlı eseri edebiyatımızın en önemli hiciv eseri olarak kabul edilmektedir.
Erzurumlu Emrah (18. yüzyıl) Halk Ozanı
Erzurumlu Emrah, Erzurum’un Tambura köyünde doğdu. Medrese eğitimi aldı. Halk edebiyatı ile divan edebiyatını birleştiren şair olarak bilinir. Ömrünün büyük bir kısmını seyahatlerde geçirdi. Bilinen tek eseri “Divanı”dır.
Fatma Seher Erden (Kara Fatma, 1888-1955) Milli Kahraman
Fatma Seher Erden, Erzurum’da doğdu. Genç bir subayla evlenerek kocasıyla birlikte Balkan Savaşlarına katıldı. I. Dünya Savaşı’nda Kafkas Cephesi’nde savaştı. 1919’da Mustafa Kemal ile bizzat görüşebilmek için Sivas’a gitti ve Milli Mücadele’ye katılmak için izin istedi. Bu görüşmeden sonra milis kuvvetler müfreze komutanı olarak Batı Cephesi’nde görevlendirildi. Kendine bağlı birlikleriyle Sakarya Savaşı, Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebesi’ne katıldı. Kurtuluş Savaşı’ndan sonra üsteğmen rütbesi ile ordudan emekli oldu. Kara Fatma, Erzurum kadının ve Türk insanının, kahramanlık ve vatanseverliğinin sembol isimlerindendir.
Ömer Nasuhi Bilmen (1883-1971) Din Bilgini, Yazar
Erzurum’un Sarıyayla köyünde doğan Ömer Nasuhi Bilmen, Erzurum’da çeşitli medreselerde önemli âlimlerden eğitim aldı. Ayrıca İstanbul’da Fatih Medresesi
hocalarından da ders aldı. Ömer Nasuhi Bilmen, 1943’te İstanbul Müftülüğüne ardından 1960’larda Diyanet İşleri Başkanlığı görevine getirildi. İstanbul İmam-Hatip Okulu’nda ve Yüksek İslâm Enstitüsü’nde usûl-i fıkıh ve kelâm dersleri verdi. Büyük İslam İlmihali başta olmak üzere çok sayıda dini ve ilmi esere yazdı.
Mümtaz Turhan (1908-1969)
Akademisyen, Yazar Mümtaz Turhan, Erzurum Pasinler’de doğdu. İlk ve ortaokulu Kayseri’de; liseyi Ankara’da bitirdi. Almanya’da Berlin ve Frankfurt Üniversitelerinde lisans eğitimini
tamamlayıp İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesine araştırma görevlisi oldu. 1952 yılında profesörlüğe yükseldi Türkiye’nin yetiştirdiği en önemli psikoloji profesörlerinden biridir. Yazdığı, “Kültür Değişmeleri ve Garplılaşmanın Neresindeyiz?” isimli eserleri günümüzde de önemini koruyan çalışmalardır.
Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu (1902-1974)
Akademisyen, Yazar Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Erzurum Tortum ilçesinde doğdu. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Felsefe bölümünü bitirdi. Fındıkoğlu Devlet tarafından Fransa’ya gönderildi ve orada felsefe doktorasını tamamladı. Türkiye’ye döndüğünde İstanbul Üniversitesinde öğretim görevlisi oldu. Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, 1958’de ordinaryüs profesör unvanını aldı. Ülkemizin sosyoloji ve felsefe alanlarında yetiştirdiği en önemli bilim insanlarından birisidir.
Mehmet Arif Bey (1840-1893) Tarihçi, Yazar
Mehmet Arif Bey, Erzurum’da doğdu. Erzurum’daki 4. Ordu bünyesinde zabıt kâtibi olarak görev yaptı. 1877- 78 Osmanlı Rus Savaşı’nda Gazi Ahmet Muhtar Paşa’nın özel kâtibi olarak savaşa katıldı ve yaşadıklarını kaleme aldı. Bu savaşta görüp yaşadıklarını Başımıza Gelenler ismi ile yayınladı. “Başımıza Gelenler” yakın tarihimiz açısından çok önemli bir kaynak eserdir.
Rıfkı Salim Burçak (1913-1998) Akademisyen
Rıfkı Salim Burçak, Erzurum’da doğdu. Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesini bitirdi. Mezun olduğu fakültede öğretim üyesi oldu. 1947 yılında profesörlüğe yükseldi.1950’li yıllarda Milli Eğitim Bakanlığı ve Gümrük ve Tekel Bakanlığı görevlerinde bulundu. Atatürk Üniversitesinin kuruluşunda çok büyük emekleri olan bu eğitimci ve bilim adamı; siyasi tarih ve dış politika alanlarında çok sayıda eser yazmıştır.
Nurettin TOPÇU (1909-1975) Fikir Adamı, Yazar, Akademisyen
20 Kasım 1909’da İstanbul Süleymaniye’de doğdu. İlk nüfus kaydında adı Osman Nuri olup Erzurumlu bir ailenin çocuğudur. İstanbul Erkek Lisesi’nden mezun olan Topçu, Avrupa’da psikoloji, felsefe ve sanat tarihi eğitimi almıştır. Strazbourg’da doktorasını hazırlayan Topçu, Sorbon’a giderek doktorasını verir. Yurda döndükten sonra çeşitli okullarda öğretmenlik yaptı. Bu üniversitede felsefe doktorası veren ilk Türk öğrencisidir. 1939 yılında İzmir’de bulunduğu yıllarda Hareket dergisini yayımlamaya başladı.2017 senesinde “Vefa” alanında Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü verilmesi kararlaştırıldı. Başlıca eserleri; Garbın İlim Zihniyeti ve Ahlak Görüşü, Türkiye’nin Maarif Davası, Komünizm Karşısında Yeni Nizam, Yarınki Türkiye, Büyük Fetih, Var Olmak…
Behçet Mahir (1919-1988) Meddah
Erzurum’da doğmuştur. Okuryazarlığı yoktur. Asıl işi meddahlıktır. Behçet Mahir, Ustası Gez Mahalleli Hafız Mikdat’ın yanında yedi yıl çıraklık etmiştir ve halk hikâyeleri ve hikâyeciliğini öğrenmiştir. Kahvehanelerde halk hikâyeleri anlatarak geçimini sağlamıştır. Halk hikayecisi meddah Behçet Mahir 26 Temmuz 1988′de Erzurum’da vefat etmiştir . Anlattığı halk hikâyeleri birçok akademisyenin doktora ve doçentlik tezlerinde yer almıştır. Behçet Mahir’in anlattığı hikâyeler Prof. Dr. Warren S. Walker’in hazırladığı, “A Turkish Folktale / The Art of Behçet Mahir” adıyla 1996′da Amerika’da yayımlanmıştır.
Ahmet Hulusi Seven (1924-2017) Sanatçı
Erzurum’da, Aşağı Mumcu Mahallesi’nde dünyaya gelmiştir. Lala Paşa Cami İmamı Hacı Hafız Hamit Efendi ile tanışıp ondan ders almaya başlaması usta bir yorumcu olmasının kapısını aralamıştır. Ahmet Hulusi seven sadece icracılığıyla değil repertuvarına kazandırdığı uzun hava ve kırık hava türünde eserlerle Erzurum repertuarına büyük katkılarda bulunmuştur. Türk halkına bıraktığı 7 plak önemli bir mirastır. 1949 yılında Venedik’te Uluslararası Halk Dansları Yarışmasına, Erzurum Erkek Bar Ekibinde görev alarak katılmıştır. Bu ekip o sene dünya birinciliğini elde etmiştir. Ahmet Hulusi Seven, 9 Mayıs 2017’de 93 yaşındayken İstanbul’da vefat etmiştir.
Âşık Mevlüt İhsani (1928-2010) Halk Ozanı
Şenkaya’nın Çermik köyünde doğan Âşık Mevlüt İhsani, ilkokul öğrencisi iken gözlerini kaybetti. Çocukluk yıllarından itibaren âşıklık geleneğine ilgi ve sevgi gösteren ozan, çok sayıda şiir söylemiştir. Âşıklık geleneğimizin önemli temsilcilerinden birisidir.
Hasan Çelebi (1937 – ) Hattat
Hasan Çelebi, 1937 yılında Erzurum’un Oltu ilçesi İnci köyünde dünyaya geldi. Dinî eğitim almak üzere İstanbul’a gitti. Üçbaş ve Çinili Medreselerinde Arapça ve dini ilimler öğrendi. Hasan Çelebi, dini eğitimini alırken bir yandan da hat sanatıyla ilgilenmeye başladı.1956’da müezzin olarak Üsküdar Mihrimâh Sultan Cami’ne tayin edildi. İstanbul ve Artvin’de çeşitli camilerde görev yaptı. Hattat Hasan Çelebi, 2011 yılında Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’ne layık görülmüştür.
