Erzurumca Atasözleri-Deyimler
Erzurumca Atasözleri ve Ölçü Birimleri Uzun deneme ve gözlemlere dayanılarak söylenmiş ve halka mal olmuş, öğüt verici nitelikte sözlere atasözü denir. Deyimler ise genellikle gerçek anlamından az çok ayrı, kendine özgü bir anlam taşıyan kalıplaşmış söz öbekleridir.
Bir fikri, bir öğüdü mecaz yolu ile kısa ve kesin olarak anlatmaya atasözü denir. Erzurum’da atasözleri bakımından zengin bir kültür. Bu yazımızda da Erzurum yöresine ait atasözlerinden bahsettik hep beraber okuyalım.
- Aç ile çıplak gudurgan ekmekciye ver, bir ekmek de üste ver
- El eli yıkar, el de döner yüzi yıkar
- Emim, dayım kesem, elimi sohup yesem
- El el’in ölüsüne gülerek ağlar
- El için yanma nara, yak çubugun, keyfin ara
- El’de yiyen yolda acıhır
- Er, karısıni sağlıği, karısi ise erini varlığı ile sever
- Erken galhan yol alır,
- Ev danasından öküz olmaz
- Felek kimine kürk geydirir, kimine yelek
- Fıherenin(fukara) ahi, tahtan yendirir (indirir) şahi
- Gavurgayi (Bulgurun kavrulmuş hali) ye, suyu iç, et bağla, hedigi (bulgurun suda haşlanmışı) ye, suyu iç, dert bağla
- Gelin halı getirir, kendi serer kendi oturur
- Korun (körün) istedigi iki göz, bir eyri biri düz
- Kürt küllahi, Acem galpaği, güveç yuvarlandi buldi gapaği
- Lafın azi uzi, çobana verme gızi, ya koyun otlatır ya da guzi(kuzu)
- Kime can desem ona çor gelir
- Lokma garın doyurmaz, muhabbet artırır
- Marttan sonra ekilen darıdan, gündönümünden sonra çıhan arı’dan ve gocasından geç kalkan garıdan (kadından) hayır gelmez
- Mazarattır mazarat: Duzli (tuzlu) peynir, geveze avrat, zayıf at
- Merek yandi, sıçanlara(farelere) da galmadi ya
- Mescit yapılmadan, kor (kör) gapıyi ele aldi
- Mezar daşı ile övünülmez
- Misafir misafiri istemez, ev sahibi heç birini
- Ne dügün görmüş oynamış, ne ölü görmüş aglamış
- Ne doğrarsan aşan, o gelir gaşşığan
- Ne yardan geçir, ne serden
- Oğlan yiyir oyuna, çoban yiyir goyuna (koyuna) gidir
- Oğullular (Erkek evlat sahipleri) gülse, oğulsuzların ödi patlar
- Okka her yerde dörtyüz dirhemdir
- Orta tarlanın tohumi
- Ögüdü ver alana, gursağında galana
- Ölüler de sanir ki diriler helva yiyir
- Ölüsü ölen bir gün, delisi olan her gün ağlar
- Öküzün inek başlısi, tarlanin ufak daşlısi makbuldür
- Paraynan imanın kimde olduği belli degildir
- Pisik (kedi) cigere uzanamamiş, “püf ne pis gohir” demiş
- Peyniri sahlayan deri, gari’yi (kadın) sahlayan eridir (kocasi)
- Ülüzgar eken fırtına biçer
- Sağır duymaz yorarmiş
- Sıçandan (fare) olan, dağarcık keser
- Sofrada elin, mecliste dilin gıssa dut
- Suya götürür, susuz getirir
- Tas el’den, tarak el’den, hanım hamama gidir
- Tilki eken, kurt çıkartır
- Ucuz etin tiridi olmaz
- Umma, küsersen Ununi elemiş, elegini asmış
- Yarım hekim candan, yarım hoca imandan eder
- Yatsılik töre, o da olmiya göre
- Yetim hırsızlığa çıhanda, ay akşamdan doğar
- Yüz güzelligi evden hamama, huy güzelligi Erzurum’dan Şam’a
- Yüzümün yumusaklığından donumun ağı gurumir
- Zenginin mali, zügürdün çenesini yorarmış
- Zor kapıdan gelende, şer (kötü) bacadan çıhar
- Zulüm ile abad olanın ahıri (sonu) berbat olur
- Çağırılan yere erinme, çağırılmayan yere görünme
- El adamı yardan uçurur, durur tozuni seyreder
- Ben umaram bacımdan, bacım ölür acından
- Tavuk kakar böcügi, gahar görür cücügi
- Dünya yansa bir horum oti yanmaz
- Merek yıhıldi sıçanlara da galmadi
- Ağanın mali gidir, hizmetkarın cani
- Ölüler de sanir ki diriler helva yiyir
- Yatsılık töre, o da olmiya göre
- Misafir gelmeden rızgı gelmek
- Çöreginde çigi olan gocunur
- Desinlere kırk tas su içmek
- Ay bacayı savuşmadan
- Araz ahar göz bahar
- Issi tandır eymek tutar
- Cıbılın gabadayısı
- Kaligini sürtmek
- Rıkkıni satmak
- Uslu geçmek
- Gugguligu mi diyir
Erzurumca Bazı Ölçü Birimleri
- – boyi sırıh gibi (uzunluk)
- – enbele ambugadar (genişlik)
- – sizin araba gaç basir (hız)
- -taa anorda (uzaklık)
- – bu da bi kırtik (küçüklük)
- – yandığ gavrulduğ (sıcaklık)
- – elim ayağım kızırik oldi (soğukluk)
