1. Anasayfa
  2. Genel

Erzurum’un Mahalle İsimlerinin Kökenleri

Erzurumca tarafından
Mayıs 28, 2022 Okuma süresi: 8dk, 2sn
Erzurum’un Mahalle İsimlerinin Kökenleri
Erzurum'un Mahalle İsimlerinin Kökenleri
0

Erzurum’un Eski Mahalle İsimleri

Erzurum’un Mahalle İsimlerinin Kökenleri hakkında genel değerlendirmeler yapıldıktan sonra, günümüzde kullanılan mahalle isimlerinin de kaynağı hakkında bilgiler vermenin doğru olduğu düşünülmektedir. Erzurum’un Mahalle İsimlerinin Kökenler Bu amaçla özellikle şehrin tarihi çekirdeğini oluşturan Yakutiye İlçesi’ndeki mahalle adlarının bir kısmı değerlendirilerek, mahalle isimlerinin kaynağını nereden aldığı belirtilmeye çalışılmıştır. Değerlendirme esnasında mahalle isimlerinin özellikle, o mahallede bulunan tarihi camilerin veya tarihi mekânların ismi ile anıldığı gerçeği ortaya çıkmıştır.

 

Erzurum'un Mahalle İsimlerinin Kökenleri
Erzurum’un Mahalle İsimlerinin Kökenleri

Erzurum’un Kuruluş Tarihi itibariyle Ayas Paşa Mahallesi, adını 1545-1549 yılları arasında Erzurum Beylerbeyi olan Ayas Paşa’nın yaptırdığı camiden ismini almaktadır. Günümüzde Taşmağazalar’dan Menderes Caddesi’ne doğru bağlantıyı sağlayan konumda bulunmaktadır.
Şehrin en büyük mahallelerinden birisi Cami-i Kebir Mahallesi’dir. Ulu Camii ve çevresini içine alan mahalle, şehrin tarihi çekirdeğini bünyesinde barındırdığı için tarihi ve kültürel açıdan önemini korumaktadır.

Gürcü Kapı Mahallesi, şehrin, kale şehir halinde olduğu yıllarda, şehire giriş ve çıkışın sağlandığı kapılardan birisinin ismini almıştır. Günümüzde o mahallede bulunan camiye de Gürcükapı Camii denilmektedir. Ancak cami, Erzurum’daki Yeniçeri Ağası
Zakreci Ali Ağa tarafından yaptırılmıştır ve asıl ismi Ali Ağa Camii’dir. Mahalle, günümüzde Bankalar Caddesi ile Kongre Caddesi arasında bulunan yerleşmeleri içermektedir.

Bakırcı Mahallesi’de diğer birçok mahallede olduğu gibi cami ismi ile eşleştirilmiştir. 1720 yılında dönemin Erzurumlu zenginlerinden olan Bakırcı Mustafa Ağa tarafından yaptırılan camiden dolayı mahalleye de Bakırcı Mahallesi adı verilmiştir.
Erzincan kapı yakınlarındaki Kara köse Mahalle’si ismi yerine bu mahalleye eskiden Kara Kilise veya Kara Kenise adı verilmiştir. Kara Kilise ismini ise bu mahallede bulunan kiliseden almıştır. Ancak Kara Kilise ismi değiştirilerek günümüzde Kara köse Mahallesi olarak bilinmektedir. Mumcu Caddesi’nin doğusunda ve Lala Mustafa Paşa Camii’nin kuzeyindeki yerleşmeleri kapsamaktadır.

Erzurum Valisi Hacı İbrahim Paşa Dönemi

Cumhuriyet Caddesi’nin güneye doğru açılan bağlantılarından biriside günümüzde Yakutiye Belediye binasının önünden güneye doğru ilerleyen yol üzerindeki İbrahim Paşa Camii’nin merkez kabul edildiği İbrahim Paşa Mahallesi’dir. İbrahim Paşa Camii 1748 yılında dönemin Erzurum Valisi Hacı İbrahim Paşa tarafından yaptırılmıştır. Hacı İbrahim Paşa, kendi adına yaptırdığı caminin dışında Erzurum’un bilinen çeşmelerinden olan Yazıcızade Çeşmesi ve Dört Güllü Çeşmesi’nide yaptırarak Erzurum halkının hizmetine sunmuştur. İbrahim Paşa Mahallesi içerisinde; Hükümet Meydanı, İbrahim Paşa Camii, Taş Ambarlar ve eski Hükümet Konağı’nı da barındırmaktadır. Cumhuriyetin ilk yıllarında bünyesinde Karadeniz Havuzu adı verilen rekreasyonel bir mekânı da barındıran önemli bir mahalledir.

Mirza Mehmed tarafından yaptırılan mescidden ismini alan mahalle, günümüzde Kurşunlu Camii ve Medresesi ile Erzurum Şehri’nin ayakta olan en eski evi Zırnıklı Vehbi Bey Evi’ni de içerisinde barındırmaktadır. İç Kale’nin kuzeyinde yer almakta olup şehrin en eski mahallelerinden birisidir.

Şeyhler Mahallesi’de diğer birçok mahallede olduğu gibi ismini aynı adla anılan camiden almıştır. Şeyhler Camii, 1767 yılında Habip Mehmet Efendi tarafından yaptırılmıştır. Ardından Hasankaleli İbrahim Hakkı Hazretlerinin oğlu Fehim Efendi tarafından, namaz vakitlerini belli etmek amacıyla minaresine bir güneş saati yapılmıştır. Günümüzde bünyesinde Şeyhler Camii ve Şeyhler Mescidi ile birlikte tarihi Askeri Hamam’ı da barındıran köklü mahallelerden birisidir.

Erzurum Beylerbeyi Murat Paşa tarafından yaptırılan camiden ismini alan mahalle, şehrin kale şehir halinde olduğu yıllarda giriş çıkışların sağlandığı Erzincankapı yakınlarındaydı. Günümüzde de, Saray Bosna Caddesi’nin doğusunda Erzincankapı ile Vani Efendi Mahallesi arasındaki yerleşmeleri içerisinde barındırmaktadır.
Günümüzde Köse Ömer Mahallesi olarak bilinen mahalle de, ismini 1771 yılında yaptırılan Köse Ömer Ağa Camii’nden almaktadır. Günümüzde, içerisinde Nazik Çarşı’yı ve Tarihi İki Göbek Hamamı’nı barındıran mahalle Erzurum Şehri’nin en eski yerleşmelerinden birisidir.

Ali Paşa Mahallesi, ismini 1566 yılında Erzurum Valisi olan Ali Paşa tarafından yaptırılan Ali Paşa Camii’nden almıştır. Günümüzde Erzurum Kongresi Binası’nı da içerisinde barındıran mahalle tarihi yerleşmelerden biridir.
1668-1670 yılları arasında Erzurum Valiliği yapmış olan Kasım Paşa’nın kendi adına yaptırmış olduğu caminin adı da bugün Kasım Paşa Mahallesi olarak bilinen yerleşmenin çekirdeğini oluşturmaktadır.
Mahallebaşı’nın güneybatısında bulunan Kadana Mahallesi’de adını Kadanazade İsmail Efendi tarafından 1743 yılında yaptırılan Kadana Camii’nden almaktadır.

Erzurum Şehri’nin tarihi mahallelerinden biride Veyis Efendi Mahallesi’dir. Mahalle ismini vakıf kayıtlarına göre 1701 yılında yapılmış olan Veyis (Veysi) Efendi Camii’nden almaktadır.  Caminin kim tarafından yaptırıldığına dair bir kayıt elde edilemediği için, kim tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir.

Saltukoğlu Sultan Melik tarafından yaptırılan mescidden ismini alan mahalle, Tebrizkapı varoşundaki eski mahallelerdendi. Günümüzde de aynı isimle anılan mahalle; kalenin güneyinde Çifte Minareli Medrese ile Palandöken Caddesi’nin arasındaki yerleşmeleri kapsamaktadır.
Hacı Ömer Ağa adlı bir şahıs tarafından vakfedilen Kırmacı Camii’den dolayı caminin etrafında bulunan yerleşmeye de Kırmacı Mahallesi adı verilmiştir. Günümüzde, Sultan Melik Mahallesi’nin kuzeyinden başlayarak Karayollarına kadar devam eden yerleşmeleri içermektedir.
Gavurboğan ismi ile anılan mahalle ise farklı bir özelliğe sahiptir.

Erzurum’u 1856 yılında işgale gelen Rus ordusunu ellerindeki balta ve satırla durdurdukları için, dönemin valisi Feyzullah Paşa tarafından ‘Gavurboğan’ ünvanı verilen mallenin adı, günümüzde değiştirilmesi için Belediye Meclisinde verilen tekliflere rağmen değiştirilmemiş ve aynı isimle kullanılmaya devam edilmiştir.

Şehrin merkezi kısımlarından birisi üzerinde bulunan Narmanlı Mahallesi’de, diğer birçok mahallede olduğu gibi ismini aynı adı taşıyan Narmanlı Camii’nden almıştır. Tebrizkapı Caddesi civarında Narmanlı Hacı Yusuf Efendi tarafından 1738 yılında yaptırılmış olan camiden dolayı günümüzde, caminin etrafındaki yerleşmelere Narmanlı Mahallesi adı verilmiştir.

Taş Mescit Mahallesi’de diğer birçok mahallede olduğu gibi adını aynı isimli camiden almaktadır. Taş Mescit Camii’nin, 1764 tarihli bir vakfiye kaydı ile o tarihte yapıldığı anlaşılmaktadır. Hacı Cuma, Narmanlı ve Veysi Efendi Mahalleleri arasında yer alan mahalle, Erzurum Şehri’nin tarihi mahallelerinden birisidir.

1924 yılı içerisinde 13 Mayıs, 06 Eylül ve 13 Eylül tarihlerinde olmak üzere tam üç kez üst üste jeolojik felaketlere maruz kalan Erzurum büyük tahribatlarla karşılaşmıştır. Bu felaketlerden sonra Atatürk’ün ikinci Erzurum ziyareti gerçekleşmiştir. Bu ziyareti esnasında Atatürk’ü karşılayan Belediye Başkanı Nazif Bey (Dumlu) şehrin en önemli caddesinin açılışını yapmasını Atatürk’ten rica etmiştir ve caddeye Gazi Kemal Caddesi ismi verilmek istenmiştir. Ancak bu isteğe Atatürk şöyle bir cevap vermiştir: “Ben faniyim, ama Cumhuriyetimiz ebediyen yaşayacaktır. Caddeye Cumhuriyet adının verilmesi daha uygun olur.”  diyerek bugünkü Cumhuriyet Caddesi’nin de ismini bizzat kendisi vermiştir.

  • Palandöken’in Yunusemre Mahallesi Erzurum’un en yüksek nüfusa sahip mahallesidir.
  • Palandöken’in Adnan Menderes Mahallesi Erzurum’un en yüksek nüfuslu ikinci mahallesidir.
  • Palandöken’in Hüseyin Avni Ulaş Mahallesi Erzurum’un en yüksek nüfusa sahip üçüncü mahallesidir.
  • Veriler Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)’nun 2018 nüfus raporlarından alınmıştır.

Erzurumca
Yazarın Profili
İlginizi Çekebilir
Erzurum'da Üretilen Takılar ve Tarihçesi
Mayıs 22, 2022
Erzurum’da Üretilen Takılar ve Tarihçesi

Benzer Yazılar

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir